شب گذشته توفیق شرکت در کنگره بزرگذاشت استاد شهید علی جمالپور را پیدا کردم. سه دهه از شهادت این اندیشمند جوان گذشته اما با کمال تأسف آثارشان در دسترس نبوده و نسل ما از این گنجینه ارزشمند آنچنان که شاید بهره نبرده است. امیدوارم این اتفاق و انتشار و بازنشر آثاری از و درباره شهید، برای اولین بار یا پس از حدود سی سال، فتح بابی باشد برای فراچنگ آوردن درکی متعالیتر از این انسانِ متمایزِ انقلاب اسلامی.
اگر چه پیدایی و پویایی هویتِ بدیع انسان انقلاب، تخته‌بند مکان نیست اما قصه انسان‌های انقلاب و خوزستان، قصه‌ی دیگری است. جنگ، ناقوس مرگ و خالق معنایی جدید از زندگی است. همان معنایی که انسان انقلاب حامل و تبلور آن است؛ و خوزستان، تجسم جغرافیایی این معناست. چه آن‌که بیشترین انسان‌های انقلاب، بر این خاک گام نهادهاند و به این خاک افتاده‌اند.
*
متنی که در ادامه میآید بریده‌ای است از گزارشی با عنوان با «ذبح پدیده به پای ادبیات نظری؛ روایتی انتقادی از تحلیل‌های جامعه‌شناسانه درباره شهید حججی». خلاصه مطلب این است که بعد از ذبح شخص شهید حججی به دست داعشی‌ها، بار دیگر نیز این شهید در مقام یک پدیده ذبح شده است. از نظر نگارنده محترم این نقد، ذبح دوم به وسیله برخی تحلیل‌ها از جمله مطلب منتشر شده در این وبلاگ، با عنوان «درآمدی بر درک اجتماعی- فلسفی از پدیده شهید حججی» انجام پذیرفته است!
خلاصه یادداشت:
*به فراز و فرودهای کوشش‌ها برای روایت انسان انقلاب عادت
کرده‌ایم اما روایتی که اشنوگل پیش میکشید، دست‌کم دو برجستگی داشت: یکی تعلیق
هنرمندانه‌ای که تعلق مخاطب به قهرمان را می‌کشت و به او برای تدقیق و تحلیل
رفتارهای انسان انقلاب، امکانِ توجه بیشتری می‌داد.
*دیگر آن‌که در سراسر اشنوگل،
انسان انقلاب در کشاکش با مرگ روایت شده است. نام فیلم هنرمندانه به ابزاری غواصی
اشاره داشت که نزدیکیِ فاصله مرگ و زندگی را تذکر داده و تداعی می‌کرد.
*روایت اشنوگل از مرگِ در نظر شهدای غواص و تصویرش از این مسئله‌ی بنیانیِ انسان
انقلاب، در خور بود. به خاطر تعلیق خوبش بود، یا روایتِ مسئله‌ی بنیادینِ مرگ، یا
دلیل دیگری داشت، نمی‌دانم اما اشنوگل به دلم نشست.
در حاشیه‌ی دادگاهِ دادخواهانِ شیرازی
خلاصه:
· امام خمینی سه کارکرد عمده را برای بسیج برجسته می‌کنند: مخالفت با استکبار، مخالفت با پول‌پرستی و مخالفت با تحجرگرایی و مقدس‌نمایی.
· در برابر این نگره‌ی خمینیستی رهیافت محافظه‌کارانه‌‌ای وجود دارد که مایل است نقش بسیج را به جریان-سازمانی خدماتی فروبکاهد. خدماتی که در دهه‌ی پیشین عبارت بود از اقداماتی همچون کویرزدایی و قطره‌چکانی فلج اطفال و البته در شرایط کنونی معادل‌های دیگری یافته است.
· برآیند نقشی که ما ایفا کرده و می‌کنیم، در تمام سال‌های این سه‌دهه، به کدام یک از این دو رهیافت فوق نزدیک‌تر است. اگر چه تئوریسین‌های نقش دوم بسیج بر خلاف دیروز، امروز دیگر به عنوان استوانه‌های انقلاب ترویج نمی‌شوند اما مسئله این جاست که ساختاری که دیروز بسیجیان را ذیل رهیافت دوم و از جمله ذیل افراد مذکور قرار می‌داد، هم امروز هم با تغییرات و برخی جوان‌گرایی‌هایی! زنده و فعال است.
· اگر دیروز جناح راست و اصولگرایی نام داشت و کویرزدایی و قطره‌چکانی را ترویج می‌کرد و امروز اصولگرایی تحول‌‌خواه و نواصولگرایی و غیره نام دارد و می‌خواهد به بهانه اردوهای جهادی یا دیگر کارهای خوب، حزبالله را از میدان مبارزه‌ی اجتماعی بیرون برده و به حاشیه شهرها بکشاند.
· راه رفتن به اردوی جهادی و ساخت «سرویس بهداشتی در مناطق محروم» را هموار می‌کند اما نوبت به عدالتخواهی که می‌رسد منبرها و رسانهبولتن‌هاشان را آبستن ده‌ها آسیب‌شناسی و آینده‌شناسی و فتنه‌شناسی می‌کنند و هر ورز به بهانه‌ای فتوا به احتیاط می‌می‌دهند.
· همواره بر صدر بوده‌اند بی‌آنکه بگویند پس ده‌ها سال تریبون‌داری و میدان‌داری‌شان، کجاست رویکردهای ضد تحجر و کجاست ضدیت با مقدس‌مآبی نیروهای انقلاب؟ کجاست کنش‌های ضدپول‌پرستی‌مان؟ چه کسانی آرام و بی‌سر و صدا هویت ما را دزدیدند و ما را به یک‌سری ظرفیت‌های بومی توسعه استحاله کردند؟
· امروز پس از سال‌ها پیروی از احزاب قبیله‌ی اصولگرایان و رسانه‌هاشان و منبرهاشان، حزبالله را می‌بینیم که نه فقط از نقش و کارکرد خمینیستی خود بازمانده، بلکه از هویت اصیل خود نیز خلع شده است. نه تنها نمی‌تواند تاریخ را ورق بزند، بلکه به دلیل همراهی با حزبی‌ها، از کسب موفقیت در سطحی‌ترین تغییرات اجتماعی در انتخابات‌ها نیز ناتوان است.
· رهیافتی که حزبالله را به مثابه یک پامنبری برای بحث‌های عمدتاً فردی-مذهبی می‌خواسته یا حداکثر یک عنصر اهل اردوی جهادی در حاشیه شهرها می‌پسندید، جریانی است که ده‌ها هیئت و محفل قرارگاه مذهبی جهادی ایجاد می‌کند اما به دلیل فقدان اعتقاد راسخ به عدالتخواهی از شکل دادن یک حرکت کوچک عدالتخواهانه در حمایت از حقوق کارگرانِ شلاق‌خورده و حقوق ناگرفته عاجز است. از حمایت از حقوق معلمان، فقرا و مستضعفان ناتوان است؛ از ساماندهی یک حرکت کوچک در اعتراض به بلایایی که سرمایه‌داری بر سپرده‌های مردم در بانک‌ها ایجاد می‌کند ناتوان است، از حمایت از حقِ مسکن پایمال شده مستضعفین ناتوان است، از تقابل با طبقه مرفه جدید ناتوان است اما پیرامون مسائل «فرهنگی» و «مذهبی» و «تمدنی» و «اردوهای جهادی»، تا بتوانند «جبهه» و «محفل» و «همایش» و «قرارگاه و خیریه» برپا می‌کنند.
· با این حال گویی اخیراً متوجه شده‌اند که این حرکت‌ها چون فارغ از درگیری با ظلم است، جذابیت چندانی برای فطرت خمینیست‌های جوان ندارد. متوجه شده‌اند رویه‌ی کنونی ناکارآمدی‌شان، تجویزهای آنها در عرصه‌های اجتماعی را بیشتر از پیش ناکارآمد می‌سازد و اگر دیروز مردم را از دست دادند، امروز در حال از دست دادن حزبالله هستند.
· در برابر این خودآگاهی البته ابزارهای تعریف شده‌ای دارند؛ بخشی از ابزارها همان برچسب‌های عدالت‌خوار، عدالت‌باز، خوارج، فتنه آینده، عدالتخواهی مارکسیستی، عدالتخواهی حجتیه‌ای، عدالتخواهی نق‌نقو است که در ماه‌های اخیر مطرح کرده‌اند. بخش مهم‌تر ابزارشان اما اتفاقی است که در 25 مهرماه در شیراز خواهد افتاد.
متن کامل در ادامه مطلب
درباره روحالله نامداری، پروژه و کتاب‌هایش
نوشتن درباره روحالله نامداری دشوار است و این دشواری چیزی است غیر از غم نوشتن پس از او و چیزی است علاوه بر آن. سهم بیشتر این دشواری از این جهت است که ما اغلب عادت کرده‌ایم در تجلیل اسطوره‌های واقعی یا ساختگی مطلبی بنویسیم و کمتر شده به تحلیل یک مدل عینی و در دسترس بپردازیم. روحالله نامداری نمونه‌ای از اندیشه‌ورزی نسلی نو در حزبالله بود که معطوف به خمینی می‌اندیشید؛ معطوف به خمینی می‌نوشت؛ معطوف به خمینی حرکت می‌کرد و معطوف به خمینی می‌زیست. انسان‌های معطوف به خمینی، از آنجا که خلاف‌آمد عادات پیرامونی‌شان زندگی می‌کنند، همواره توجه برانگیز هستند. آنها می‌خواهند تغییرات مهمی در خود و جهان خود ایجاد کنند. بنابراین در مواجهه با یک انسانِ خمینی می‌بینیم که در تمام سطوح زندگی به ویژه در کنش‌گری و اندیشه‌ورزی اجتماعی، صاحب یک «پروژه» است. کوشش و بینشی منسجم و البته ناسازگار با وضع موجود دارد و در هر شرایطی در پی پیگیری آن است. شاید توضیحش کمی دشوار باشد که در اینجا «پروژه داشتن»، «خلاف آمد عادت بودن»، «معطوف به تغییر بودن» و «انسان خمینی بودن»؛ فارغ از هرگونه ارج‌گذاری یا ارزیابی ارزشی به کار می‌رود. شاید مروری بر پروژه‌ی روحالله نامداری مؤیدی باشد بر این مطلب.
* یادداشت منتشر شده در شماره پنجم (تیرماه 96) ماهنامه رسائل
در شماره اخیر مجله رسائل (شماره پنجم، تیرماه 1396) پرونده‌ای با عنوان انسان خمینی، یادمان مرحوم روحالله نامداری منتشر شده است. محور این پرونده به انسان‌های خمینی به طور عام، و مرحوم روحالله نامداری به طور خاص است.
متن زیر یادداشتی است که برای دیباچه این پرونده نوشته‌ام:
دیباچه پرونده «انسانِ خمینی»
مدتها بود در رسائل به فکر این بودیم که به «انسان‌های خمینی» بپردازیم. انسان‌هایی که امام خمینی هویتی جدی و جدید برایشان رقم زده و آنها را به یک کنش‌گر متمایز در میدان‌های مختلف اجتماعی تبدیل کرده است. نمونه‌ی تام این چنین انسان‌هایی، البته شهیدانی که همه چیزشان را در مسیر این هویت جدید به میدان آورده بودند. وقتی مجموعه یادداشت‌های هفت جلد حسن باقری را مرور می‌کنیم و به جهان اجتماعی به کلی متفاوت پس آن می‌اندیشیم؛ وقتی بیش از هزار صفحه سخنرانی‌های شهید همت را مرور می‌کنیم و از ایده‌های متفاوتش شگفت‌زده می‌شویم؛ وقتی شهید علم‌الهدی و سخنرانی‌ها و نوشته‌هایش را مرور می‌کنیم؛ یا به میان روحانیون شهید و نوشته‌ها و گفتارهای‌شان نظری می‌اندازیم با انسان‌هایی مواجه می‌شویم که در نسبتی متفاوت با امام خمینی قرار دارند. با انسان‌هایی که خمینی همه چیزشان است و ما حالاحالاها با تحلیل این انسان‌ها کار داریم.
برای شروع اما یک مشکل داشتیم؛ وقتی همه نمونه‌های ما در بررسی انسانِ خمینی منحصر به شهدایی این چنین باشد، ناخودآگاه انسان خمینی فراتر از یک مدل قابل لمس، به یک اسوه‌ی اسطوره مانند تبدل می‌شود. در حالی که ما می‌خواستیم بگوییم اگر چه شهیدان نمونه‌های بارز و تام انسان خمینی هستند اما اینجا، اکنون نیز انسانِ خمینی «امکان» دارد... و درست در همین هنگام یک خبر ما را به خود آورد: کوچ روحالله نامداری برای ما حامل یک پیام بود: در اکنون و امروزِ عالم ما نیز هستند انسان‌هایی که به خمینی باشند.
ما در پرونده‌ی پیشرو نخواسته‌ایم صرفاً یک یادنامه برای برادر خوب‌مان روحالله نامداری منتشر کنیم. هدف ما بیشتر توجه به هویت اجتماعی، دغدغه‌ها و پروژه فکری نسلی است که روحالله نامداری به خوبی با آن مرتبط بود و آن را نمایندگی می‌کرد. شاید همین رابطه‌ی نزدیک این نسل با نماینده‌اش باعث شده بود تألیف ماندگارش، جدال دو اسلام، این همه دست به دست شود... ما در این پرونده کوشیده‌ایم غروب روحالله را به مثابه طلوع نسلی جدید از انسان‌های روحالله، به تحلیل بنشینیم.
پرسش از «انسان انقلابی» و ویژگیهای آن از دیدگاه امام خمینی، گفتگو پیرامون یکی از محوری‌ترین مفاهیم اندیشه اجتماعی امام خمینی است. امام خمینی تغییر و انقلاب اجتماعی، انقلاب اسلامی 57 و پدیدارهای وابسته به آن مانند نهادهای انقلاب اسلامی را بر اساس مفهومی که در تعریف انسان انقلابی می‌پرورانند، توضیح می‌دهند.
این مفهوم و مفاهیم هم‌بود با آن مانند حزبالله اگر چه امروزه در اثر کثرت کاربرد واژهای عمومی تلقی می‌شود اما در منظومه‌ی فکری امام خمینی، به معنا و انسان خاصی راجع است که پس از رخداد یک «انقلاب انسانی» تولد یافته و منشأ شکل‌گیری دوره اجتماعی متمایزی می‌شود. موضوع این یادداشت ویژگیهای «انسان انقلابی» از دیدگاه امام خمینی است. نقطه عزیمت در این بررسی تحلیلی است که امام خمینی در روزهای اوج‌گیری مبارزات انقلاب اسلامی و پس از آن از این انسان ارائه می‌دهد. بازخوانی این تحلیل را می‌توان به عنوان درآمدی بر انسان‌شناسی انسان انقلاب اسلامی و پرورش و بازتولید انسان انقلابی در شرایط کنونی در نظر گرفت.
در حاشیه پیشنهاد یک تحلیل در پیام رهبر انقلاب در تجلیل از آتش‌نشانان
پیام اخیر رهبر انقلاب درباره‌ی آتش‌نشانان۱، در کنار تسلیت و تجلیل، با پیشنهاد یک تحلیل همراه بود: «خانواده‌های داغدار و همه‌ی ملت ایران به این عزم و شهامت برخاسته از ایمان ببالند و صاحب‌نظران، این پدیده را در تحلیل‌ها و محاسبات خود درباره‌ی ایران و ایرانی مؤمن به حساب آورند.»
پدیده‌ی انسان «ایرانی مؤمن» و «عزم» و «شجاعت» ش که این روزها در آتش‌نشانانِ شهید بروز و ظهور یافته موضوع کمتر تحلیل‌شده‌ای است. موضوعی که به معنای واقعی، یک «پدیده» و استثناء است. همین خلاف‌آمدِ عادت بودن است که به روایت کنش آتش‌نشانان ایرانی ارزش خبری «بداعت»۲ بخشیده، به آن بُرد خبری داده و هم‌دردی آتش‌نشانانی از سراسر جهان را برانگیخته است. در آموزش‌های کلاسیک به آتش‌نشانان می‌آموزند نجات جان آتش‌نشان بر جان مردم اولویت دارد. از این‌رو آتش‌نشانِ جهان بیشتر از دیگران، عظمت این عزم و شهامت را شهادت می‌دهند.
*یادداشت منتشر شده در بخش دیگران سایت khamenei.ir (اینجا)
امروز 16 دی ماه است؛ سالگرد عملیات که نه، «نهضت ناتمام هویزه». آیینه‌ای گویا از انسان‌های خمینی. متأسفم که به جای ده‌ها کار انجام نداده و تحلیل منتشر نکرده، فقط چند مطلب سابق را باز نشر می‌کنم. هدیه کنیم به روح شهدای بزرگ هویزه تلاوت سوره حمد و توحید.
چند مطلب درباره شهید علم الهدی و نهضت ناتمام هویزه:
◀️جنبش انقلابِ انسان
درآمدی مطالعه‌ی فعالیت‌های معرفتی ـ اجتماعی شهید سیدحسین علم‌الهدی پس از پیروزی انقلاب اسلامی
◀️بی‌واسطه با شهید علم‌الهدی
اندیش‌گویه‌هایی از درس‌گفتارهای شهید سید حسین علم‌الهدی
◀️استاد شهید علی جمالپور، معلم فلسفه هنر انقلاب
(از همراهان شهید علم‌الهدی در فعالیت‌های انقلابی در اهواز)
سینما در تحقق وجودی خود با امر مدرن و در تکون معرفتی خود با «انسان‌مداری» و «جذابیت» پیوند دارد. مدار روایت در سینما «انسان» است. یک اثر سینمایی اگر بخواهد یک اثر سینمایی باشد گریزی از این ندارد که بر مدار انسان بگردد. این ویژگی سینما است و در ضرورت پایبندی به آن میان گونه‌های گوناگون مستند و داستانی تفاوت چندانی وجود ندارد. اعراض از انسان ممکن است یک اثر غیر انسان‌مدارانه به دست بدهد اما از ایجاد یک اثر سینمایی باز می‌ماند. راه گریز از سیطره‌ی مذهب اومانیستی حاکم بر صنعت سینما، فرار از انسان نیست. چاره، در طرح این پرسش است که «کدام انسان؟» محور روایت است؛ چاره کوشش است برای پاسخ به این پرسش از مسیر «انسان‌محوریِ اسلام».
جلسه با جمعی از دانشجویان عدالتخواه در شهر یزد
حجت الاسلام نامخواه در جلسه با جمعی از دانشجویان عدالتخواه در شهر یزد مطرح کرد: بدنه‌ی دانشجویی باید پاسخ درستی به «چه باید کرد؟» بدهد.
وی در ادامه گفت: اوایل انقلاب عمده‌ی حزب اللهی‌ها یا در صحنه‌ی جبهه دفاع مقدس حضور داشتند و یا در جهاد سازندگی به کمک مردم می‌شتافتند. اما امروز بدنه‌ی دانشجوی حزب‌اللهی از مردم جداشده و دغدغه‌های آنها متفاوت شده است. برای پاسخ به سوال بالا باید اول به این سوال جواب داد: «چه کسی چه باید بکند؟»
نامخواه با ذکر این نکته که ما در بهترین حالت آدم انقلابیون بوده ایم نه آدم انقلاب؛ عنوان کرد: مشکل این نیست که ما در یکی یکی کارهایمان اشتباه کردیم، مشکل این است که در هویت انقلابی خود دچار اشتباه شدیم. بسته به معنایی که از انقلاب داریم تعریف ما از انسان انقلابی متفاوت است.
وی در آخر گفت: معناهای متفاوتی می‌توان از انقلاب تعریف کرد ولی برای یک تعریف درست باید انقلاب اسلامی را از دیدگاه متفکرین خود انقلاب بررسی کرد. باید تفکرات امام درباره‌ی انقلاب را بررسی کرد. باید اندیشه امام را مطالعه کرد.
دریافت