گفتگو با سایت مطبوعه و بوشهر24

چکیده:

نظم مدنی پس از پیروزی انقلاب اسلامی با چالش‌های متعددی مواجه بود؛ مسائلی که نظام سابق در پاسخ‌دهی به آن‌ها ناتوان بود و در نهایت متلاشی شد. ساختار برآمده از انقلاب اسلامی اما توانست خط‌مشی‌هایی کارآمد در برابر این مسائل اتخاذ کند و در نتیجه نظم مورد نظر خود را در جامعه جایگزین سازد. پرسش اصلی این مقاله پیرامون سیاست‌گذاری‌هایی است که به ویژه در سال‌های اولیه‌ی پس از پیروزی انقلاب اسلامی انجام پذیرفت.

در پاسخ به این پرسش کوشش می‌شود با روشی توصیفی سیاست‌های مذکور در دو سطح دنبال شود. در سطح اول بر روی تجربه‌ی منحصر به فرد نهادهای انقلاب اسلامی به مثابه یکی از مهمترین و موثرترین سیاست‌گذاری‌های سال‌های اولیه تمرکز می‌شود. ‌در سطح دوم این تحلیل دنبال می‌شود که چه آموزه‌ها و زمینه‌هایی در فرهنگ اسلامی پیدایش نهادهای انقلاب اسلامی را ممکن می‌سازد؟

یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد نهادهای انقلاب اسلامی در چارچوب امت و امامت و در فرایندی چهار مرحله‌ای به وجود می‌آیند. این مراحل شامل بازخوانی خطوط کلی فرهنگ اسلامی ناظر به مسئله‌ی عمومی (توسط امام)، ایجاد زمینه و مطالبه (در امت)، طراحی سازماندهی به وسیله جمعی از انسان‌های انقلاب اسلامی (توسط امت)، و ایجاد و سیاست‌گذاری کلان نهاد انقلاب (توسط امام) می‌شود. نهادهای انقلاب اسلامی متناظر با مسائل عمومی جامعه به وجود می‌آیند به گونه‌ای که هر سنخ مسئله‌ای بایک نهاد پاسخ داده می‌شود. برای شناخت بیشتر این نهادها را می‌توان در یک سنخ‌بندی کلان می‌توان به اقسام نهادهای امضایی/ تأسیسی؛ نهادهای سراسری/ منطقه‌ای، نهادهای اجتماعی/ حاکمیتی؛ نهادهای ایجادی/ واگذاری  تقسیم بندی نمود. با این همه نهادهای انقلاب از هر سنخ و ناظر به هر مشکلی که باشند، در وهله‌ی اول یک پاسخ فرهنگی هستند. این فرهنگ اسلام ناب است که «امکان» پیدایش و بالندگی نهادهای انقلاب اسلامی را فراهم می‌آورد.

آموزه‌های بنیادینی در فرهنگی اسلامی مولفه‌های سیاست‌گذاری نهادهای انقلاب را شکل می‌دهد. سیاست‌گذاری بر مدار امت و امامت مبتنی بر آموزه‌ی امامت و نظریه ی  ولایت فقیه؛ سیاست‌گذاری مردم‌مدا مبتنی بر محور مردم و نظریه‌ی فطرت و سیاست‌گذاری فرهنگ‌مدار مبتنی بر اصالت فرهنگ، زمینه‌های فرهنگی اتخاذ این خط مشی را فراهم می‌آورد.

چکیده مقاله ارائه شده به نشست «راهبردهای فرهنگی انقلاب اسلامی»

در نشست علمی راهبردهای فرهنگ انقلاب اسلامی مطرح شد؛
تحول درونی انسان‌ها اصلی‌ترین تمایز انقلاب اسلامی ایران با دیگر انقلاب‌ها است 

خبرگزاری رسا ـ دانشجوی دکتری دانش اجتماعی مسلمین دانشگاه باقرالعلوم(ع)، تمایز اصلی انقلاب اسلامی ایران با انقلاب‌های دیگر را تحول درونی انسان‌ها خواند و گفت: امام خمینی(ره)، زمینه سازی انقلاب اسلامی و تحول اجتماعی را تغییر و تحول درونی انسان‌ها می‌دانستند در حالی که انقلاب‌های دیگر به دنبال تحولات اجتماعی بودند.

مقاله

تحلیل امام خمینی از چیستی انقلاب اسلامی و دلالت‌های آن در سیاست‌گذاری عمومی

چکیده

مقاله حاضر در صدد پاسخ به این پرسش است که اگر فهم و درکی که امام خمینی از انقلاب اسلامی ارائه می‌دهند را یک هنجار تلقی کنیم، چه نسبتی میان این هنجار و سیاست‌گذاری عمومی پس از انقلاب وجود دارد؟ در پاسخ، با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و با رویکرد تفسیرگرایی، به صورت‌بندی تحلیل امام خمینی پرداخته و با بازخوانی برخی خط‌مشی‌های عمومی برای حل مشکلات اجتماعی پس انقلاب اسلامی، روشن می‌شود که امام در تبیین پیروزی انقلاب اسلامی بر عنصر «اسلام انقلابی» و تأثیرش در خلق هویت جدید به نام «انسان انقلابی» تأکید دارند. از منظر ایشان، این دو عنصر که ماهیتی فرهنگی دارند، زمینه‌ساز «انقلاب انسانی» و «انقلاب اسلامی» شده‌ و در تداوم انقلاب اسلامی نیز اهمیت محوری دارند. بر این اساس خط‌مشی‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی نه در چارچوب دولت ـ ملت که در زمینه‌ امت ـ امامت طرح می‌شوند.

منتشر شده در هفتمین شماره مجله علمی پژوهشی سیاست متعالیه

دانلود متن کامل مقاله در نورمگز

طبقه سه - بررسی نظریه‌ی انقلاب امام خمینی و دلالت‌های آن در سیاست‌گذاری فرهنگیمتن زیر چکیده‌ی پایان نامه‌ای است که دی ماه 1392 دفاع کرده‌ام و در مسیر انتشار است. از نقد و نظری که دوستان بزرگوار داشته باشند استفاده خواهم کرد. (namkhahmojtaba@gmail.com)

دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

دانشکده علوم سیاسی، اجتماعی و تاریخ

پایان‌نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد

رشته: دانش اجتماعی مسلمین

بررسی نظریه‌ی انقلاب امام خمینی و دلالت‌های آن در سیاست‌گذاری فرهنگی

استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین دکتر مریجی

استاد مشاور: دکتر هاشمیان

نگارش: مجتبی نامخواه

دی1392

چکیده:  

تصویر که امام خمینی از انقلاب اسلامی دست می‌هند، آن قدرها متمایز و خلاف آمدعات هست، که  باوجود بحث و گفتگوهای فراوان پیرامون امام خمینی و اندیشه‌های ایشان، نادیده گرفته شود و یا حداکثر تلاش شود به برخی نظریه‌های رایج همچون ماکس وبر به تأویل برده و تقلیل داده شود. مسئله‌ای که این تحقیق با روشی توصیفی تحلیلی از آراء و اندیشه‌های امام خمینی در پی آن است، صورت‌بندی همین درک متمایز است. این تصویر مانند بسیاری از نظریات انقلاب گرچه با تأکید بر یک مورد مشخص ارائه می‌شود اما استدلال‌های روشنی را نیز درباره‌ی یک انقلاب اجتماعی پیش می‌کشد. تحلیل امام خمینی از انقلاب با نظریه‌های جامعه‌شناسی انقلاب تمایزات بنیادینی دارد. نظریه انقلاب امام بر خلاف دیگر نظریه‌ها، انقلاب اجتماعی را محصول دیگر تحولات اجتماعی نمی‌داند و آن را بر اساس یک انقلاب انسانی، درونی و باطنی تحلیل می‌کنند. تفاوت دیگر اینکه نظریه انقلاب امام موضعی محافظه کارانه ندارد؛ امام خمینی در پاسخ‌هایی که به پرسش از چیستی، چگونگی و پیامدهای انقلاب می‌دهند، در پی بازتولید انقلاب هستند. یکی از نمودهای این بازتولید آن جاست که امام خمینی فهمی که از انقلاب دارند را در نظام پس از آن مبنای سیاست گذاری‌ها قرار می‌دهند.

  بر این اساس می‌توانیم بر اساس دیدگاه امام خمینی، انقلاب اسلامی را در چهار مرحله و مفهوم دنبال کنیم. اولین مرحله ارائه درکی ناب اما مهجور از آموزه¬های اسلام است. ارائه‌ی اسلام انقلابی به انقلابی انسانی و درونی در جامعه ایرانی منجر می¬شود. از دل این انقلاب درونی که به یاری دست غیب و مقلب القلوبی خداوند متعال انجام شده انسان جدیدی خلق می‌شود: انسان انقلابی که انقلاب اسلامی محصول کنش جمعی همین انسان انقلابی است. پس از انقلاب است که اسلام انقلابی راه خود را به عرصه‌ی سیاست گذاری‌های فرهنگی باز می‌کند و تجربه‌ی متمایز نهادهای انقلاب اسلامی بر اساس کنش‌های متمایز انسان انقلابی به وجود می‌آیند. 

کلمات کلیدی:

امام خمینی(ره)، نظریه انقلاب، اسلام انقلابی، انقلاب انسانی، انسان انقلابی، انقلاب اسلامی، سیاست گذاری، سیاست گذاری فرهنگی.

لینک در سایت دانشگاه باقرالعلوم(علیه السلام)

درآمدی  مطالعه‌ی فعالیت‌های معرفتی ـ اجتماعی شهید سیدحسین علم‌الهدی پس از پیروزی انقلاب اسلامی

تصویر نسبتاً رایج از شهید علم‌الهدی تصویری است که «فرد» شهید علم‌الهدی را با «محوریت جنگ» و دفاع مقدس روایت می‌کند؛ تصویری که بخش‌های کمی از حقیقت را به ما می‌نمایاند. این روزها شاهدیم گاهی از شهید علم‌الهدی با عنوان «سردار سرلشکر شهید علم‌الهدی» یاد می‌شود. البته قاعدتاً منظور از چنین تعبیری بزرگداشت ایشان است، شهید علم‌الهدی هنگام شهادت فرمانده‌ی سپاه هویزه بوده است؛ البته سپاه هویزه در شرایط دومین سال پیروزی پس از انقلاب و نه حتی سپاه کنونی هویزه؛ یعنی مجموعه‌ای با شصت و چند پاسدار که حتی ابتدایی‌ترین اسلحه‌ها را هم نداشتند.اگر این تعابیر به‌ظاهر گرامی را کنار بگذاریم، آن‌وقت، مقام علم‌الهدی بهتر فهمیده می‌شود؛ چراکه آن‌وقت جا دارد بپرسیم: اگر جایگاه نظامی مبیّن شأن شهید علم‌الهدی نیست، پس راز عظمت و منزلت ایشان چیست؟ چرا شهید علم‌الهدی با وجود نقش مهمی که در مبارزات انقلاب و حوادث پس از پیروزی انقلاب در کشور و نقش بنیادینی که در تأسیس بسیاری از نهادهای انقلاب اسلامی در استان خوزستان داشت، چرا به هویزه رفت و فرمانده‌ی سپاه این شهرستان شد؟

بررسی اجتماعی هیئت

می توان گفت در فضای انقلاب اسلامی عملکرد هیئت‌ها معطوف به تغییر یک سری از هنجارهای اجتماعی بود؛ همین مسئله بدون اینکه هیچ سازماندهی مکانیکی وجود داشته باشد هیئت‌ها را به هم نزدیک کرده و به یک جنبش اجتماعی بدل کرد. لذا یک سازماندهی فکری و یک نظام معنایی مشترک پدید آمد که این مسئله هیئت ها را به یک جنبش اجتماعی تبدیل کرد.

1393/12/20

 یادداشت منتشر شده در سایت KHAMENEI.IR (اینجا)

| یادداشت |

حق محیط زیست، آگاهی و قضاوت‌های مردم‬‌

انقلاب اسلامی ایران براساس نگره‌ای مشخص به جامعه‌ و تحولات آن شکل گرفته و به پیروزی رسیده است. هرچند این نگاه تا حدودی غیرمدون است، اما با تمام تنوع و تکثری که دارد، در شرح‌های مختلف متفکرین انقلاب بازتاب یافته و از وحدتی انگاره‌ای برخوردار است. این اندیشه که می‌توان از آن به «نظریه‌ی اجتماعی انقلاب اسلامی» یاد کرد، کم‌وبیش مهم‌ترین مسائل حیات اجتماعی را مورد بررسی قرار داده است. یکی از مهم‌ترین مسائلی که از منظر این تفکر و متفکرینش تبیین و تشریح خاصی یافته، مسئله‌ی «محیط‌زیست» و چالش‌های این حوزه است.

انقلاب اسلامی فرزند زمانه‌ی مدرن نیست و اساساً آمده تا زاینده‌ی زمانه‌ی دیگری باشد. با این همه، خود در زمانه‌ای متولد شده که محیط‌زیست یکی از بحران‌های اساس آن است. پیوند محیط‌زیست و زیست اجتماعی انسان‌ها، زمینه‌ها و پیامدهای چالش‌های محیط‌زیست را به مسئله‌ا‌ی اجتماعی تبدیل کرده است. نظریه‌‌ی اجتماعی‌ای که انقلاب اسلامی پیش می‌کشد، در این‌باره‌ حرف‌هایی جدی، اما همچنان ناشنیده دارد. این یادداشت می‌کوشد در حد توان، این حرف‌ها را پژواک دهد.

طبقه سه - بررسی‌هایی درباره‌ی «هیئتِ انقلاب اسلامی»/1بررسی‌هایی درباره‌ی «هیئتِ انقلاب اسلامی»/1

هیئت و انقلاب اسلامی

گفتگو با پایگاه بیرق

• تجدد و تحجر دو مانع فهم اسلام ناب هستند و با ارائه‌ای ناقصی که از اسلام دارند انسان را از هویت اجتماعی خود دور می‌کنند. در انقلاب اسلامی، انسان جامعه‌ی ایرانی خودش را بازیابی می‌کند و به فطرت اصیل خود برمی‌گردد. هیئت همانگونه که در اصل انقلاب در این بازیابی هویتی نقش داشت در استمرار بخشیدن به انقلاب هم می تواند این فرایند را دوباره شکل بدهد.
• نگاه امام خمینی(ره) در مورد اسلام ناب و اسلام آمریکایی این بود که ما به لحاظ معرفتی با یک نوع درگیری مواجه هستیم. به نظر می‌رسد از بستر این درگیری خاستگاه یا مبنا و همچنین افق یا آینده‌ی انقلاب اسلامی شکل می‌گیرد. یک نسخه‌ای از اسلام ناب یا اسلام انقلابی توسط امام مطرح می‌شود و با دیگر برداشت‌ها از اسلام درگیر می‌‌شود و در دل این درگیری است که در اثر انقلابی انسانی، روحی و باطنی، انسانی انقلابی ساخته می‌شود. در نهایت این انسان انقلابی کنش‌هایی دارد، کارها و فعالیت‌ها و مبارزاتی دارد که منتهی به انقلاب اسلامی می‌‌شود.

تحریریه بیرق؛در این مصاحبه سعی داریم به بررسی نقش هیئت در این ساختار و در این درگیری و مواجهه بپردازیم. متن زیر مشروح مصاحبه بیرق باحجت الاسلام و المسلمین نامخواهمی‌باشد.

درآمدی بر جامعه شناسی جشنواره عمار (۲): عمار و فلسفه‌ی انقلاب اسلامی

جشنواره عمار چگونه موجودی است که از هنجارهای عرضه (اکران) و مصرف (مخاطب) در سینمای ایران تبعیت نمی‌کند؟ پیش از این از اهمیت بازشناسی این موجود اجتماعی سخن گفته شد.[i]از این‌که امروز وضعیت علوم اجتماعی در ایران به گونه‌ای نیست که در این شناخت، کاری  از دستش برآید. از این که خودِ عمار، بیش از هر کس دیگر به این خودآگاهی و شناخت موجودیت اجتماعی خود نیاز دارد.

پرسش از جامعه شناسی جشنواره عمار (۱)

پایگاه علوم اجتماعی اسلامی ایرانی به مناسبت پنجمین جشنواره مردمی فیلم پرونده ای را درباره نگاه جامعه شناختی به جشنواره و آثار برگزیده این جشنواره گشوده است. عمار و امر اجتماعی، نقد فیلم های کوتاه برای هانا و ولد و مستند یاری کنندگان خدا و رسول از مطالب پیشین این پرونده بوده است. در ادامه مجتبی نامخواه به بررسی جامعه شناختی جشنواره عمار پرداخته است:

1

جشنواره‌ عمار و سرمایه‌ی اجتماعی به نام «اکران کنندگان مردمی»

عمار و امر اجتماعی