در گفتگویی سه قسمتی با برنامه تلویزیونی «سه دیدار» تلاش کردم ضمن مرور فشرده بر مؤلفه‌های اندیشه امام خمینی؛ از تصورات کلیشه‌ایِ موجود درباره این اندیشه دگرگون‌ساز آشنایی‌زدایی کنم. اگر در پی نقشه‌ای هوایی برای بازخوانی اندیشه امام خمینی هستید، پیشنهاد می‌کنم این برنامه سه قسمتی و پلی‌بک‌های آن را ببنید.
لینک مشاهده و دانلود در ادامه مطلب
تأملی بر تلاقی مسائل زنان و انقلاب اسلامی
آیت‌الله خامنه‌ای پنج دهه پیش در گفتارهای طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن و در گزارشی از وضعیت اندیشه اسلامی از ناکارآمدی فراگیر آن در ایجاد تغییر اجتماعی و جامعه‌سازی سخن می‌گویند. از این‌که اندوخته‌های حکمی کلامی درباره توحید، شامل کلیاتی است که در برابر امر عینی، در مواجهه با مسئله و در تشکیل یک جامعه توحیدی، بی‌اثر است.
نگاهی کلی و گذرا به پژوهش‌های اسلامی در حوزه زن و البته در سطوحی کلان‌تر در حوزه علوم اجتماعی نشان می‌دهد گویا بار دیگر و نیم قرن پس از آن گزارش انتقادی، وضعیت اندیشه اسلامی به ویژه در حوزه زنان به کلی‌گویی، جزئی‌نگری و مآلاً ناکارآیی در مواجهه با حل مسئله و ایجاد تغییر مواجه شده است. طرفه آن‌که به عنوان نمونه بیش از دو دهه پژوهش متمرکز در حوزه زنان٬ در مواجهه با مسئله زنانگیِ نابرابری، هیچ گفتار مؤثری یا حتی مدونی ندارد. حال آن‌که این از واضح‌ترین مسائل جامعه زنان و جامعه ماست و منابع مالی اغلب پژوهش‌ها و مراکز پژوهشی اسلامی در حوزه زنان نیز همین جامعه و منابع عمومی است.
تحدید مطالعات و مسائل زنان به موضوع‌هایی در حوالی حجاب و پوشش و خانواده که از اساس طرحی ایستا و متحجرانه است؛ آن‌گاه پافشاری چند ده‌ساله بر این زمین نازا و نادیدن دیگر مسائل حوزه زنان، جملگی در سلسله عاملان وضع موجودِ اندیشه اسلامی در حوزه زنان به شمار می‌روند.
در روزهای اخیر اقدام‌های رو به جلو علیه کرونا با یکی از هفت نگرش اجتماعی بازدارنده مواجه می‌شد:
اول. عده‌ای گفتند بازی سیاسی طرفداران دولت برای کاهش مشارکت است. برای آن‌ها سیاست مهم‌تر از سلامت است.
دوم. عده‌ای گفتند اعمال محدودیت‌ها برای زدن زیارت و ولایت است. برای آن‌ها درکی که از زیارت و مذهب دارند مهم‌تر از سلامت است.
سوم. عده‌ای گفتند توطئه آمریکا و غرب است. برای این‌ها توطئه مهم‌تر از سلامت است.
چهارم. عده‌ای گفتند سرایت بیماری امکان ندارد! و درمان آن نزد اطباء اسلامی است. برای آن‌ها پاسخ اسلامی به مسئله مهم‌تر از سلامت است
پنجم. عده‌ای گفتند از شنبه همه چیز عادی می‌شود اما شنبه آغاز هفته پیک کرونا ست. آن‌ها متخصص امنیت هستند و برای آن‌ها امنیت مهم‌تر از سلامت است.
ششم. عده‌ای هم تلاش کردند از هر اقدام یا عدم اقدامی برای مخالفت با جمهوری اسلامی و بازتولید هراس در جامعه استفاده کنند. برای آن‌ها براندازی مهم‌تر از سلامت است.
هفتم. عده دیگری هم البته وجود داشتند؛ کسانی که بسترساز برآمدنِ «از شنبه همه چیز عادی می‌شود» هستند اما یا در سکوتند و یا آدرس سازمان بهداشت جهانی را می‌دهند. برای آن‌ها غرب مهم‌تر از سلامت است.
سلامت مسئله برجسته این روزهای ماست. عدالت اما مسئله هر روز ماست. مواضع هفت گانه فوق اما در برابر هرگونه مسئله گرایی مقاومت منفی بازتولید می کنند. از این روی نقش این هفت دسته فوق در قصه عقب‌ماندگی در عدالت، با نقش این روزهاشان تقریباً مشابه است.
یادداشت منتشر شده در کانال تلگرام طبقه سه
اولین دوره مدرسه عدالتخواهی، یادبود شهید سید مهرداد مجدزاده
تشکل‌های دانشجویی، طلاب، دانشجویان، روزنامه‌نگاران و فعالان اجتماعی و رسانه‌ای جهت شرکت به @madrese_edalatkhahi در پیام‌رسان‌های اجتماعی پیام بدهند.
اصولگرایی نو وکهنه را که بشکافیم و حتی نشکافته، به هسته اصلی‌اش می‌رسیم: محافظه‌کاری سنتی- بازاری و محافظه‌کاری حکومتی- امنیتی دو جریان عمده‌ای هستند که سال‌هاست ذهن و زبان حزب‌الله را در معادله‌ها و دوگانه‌های حزبی- قبیلگی خود به زیر کشیده‌اند.
حاصل این محافظه‌کاری، پیش و بیش از هر چیز نابودساختن امکان‌های کنشگری حزب‌الله (نیروی اجتماعی انقلاب اسلامی)؛ و تقلیل جایگاه اجتماعی آن‌ها تا حد پادوهای حزبی- انتخاباتی است.
«رهبر انقلاب» به عقب‌ماندگی در عدالت اعتراف می‌کند، اقرار می‌کند و نزد خدا و خلق اعتذار می‌کند؛ «انسان انقلاب» اما بی‌تفاوت یا بدون کنش مؤثر از کنار این نابرابری هار می‌گذرد؛ چرا؟ چرا انبوهی از نابرابری‌ها و نتایج آن در خصوصی‌سازی‌ها، اعتراض‌های کارگران، بحران‌های زیست محیطی و غیره انسانِ انقلاب را نمی‌جنباند؟
عقب ماندگی در عدالت ریشه نظری نیز دارد و اگر به این ریشه و برکندن آن فکر نکنیم، این عقب ماندگی به طور مداوم بازتولید می‌شود.
صوت، فیلم و خلاصه‌ای متنی از سخنرانی در نشستی با عنوان «چالش‌های عدالت در فراز و فرود چهل‌ساله: ارزیابی عملکرد و رویکرد جمهوری اسلامی در حوزه‌ی عدالت» در حسینیه هنر تبریز
خلاصه‌ای از مباحث مطرح شده در جلسه به روایت سایت تبریز بیدار:
چندی بود و هست که ذیل تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر کنشگری اجتماعی، در حال جستجو و تأمل پیرامون تأثیر پیدایش سوژه‌ی آنلاین بر کنش تغییرخواهانه (عدالت‌خواهانه) بوده و هستم. در پی این‌که جهان آنلاین چه امکان‌ها و محدودیت‌هایی برای ایجاد تغییرات اجتماعی فراهم آورده است؟
در این میان انتشار یک نامه از یک تشکل دانشجویی به رهبر انقلاب را دست‌مایه و مصداق مناسبی دیدم، برای در میان گذاشتن طرحی اولیه‌ی از آن‌چه یافته و آموخته بودم.
به خواست و یاری خداوند، به زودی «مدرسه انقلاب اسلامی» پس از چند سال تمرکز بر فعالیت‌های حوزوی در قم و چند شهرستان دیگر، دیگر فعالیت‌های خود را در تهران آغاز خواهد کرد. برنامه‌ی زیر به عنوان پیش درآمدی بر این آغاز، درس‌گفتاری تابستانه است که بامحوریت عدالتخواهی و تحت عنوان جنگ فقر و غنا ارائه خواهد شد.
گزارشی از مباحث مطرح شده در کارگاه جامعه‌شناسی عدالتخواهی(+، +)
مجله علوم انسانی اسلامی صدرا در شماره جدید خود (شماره 24،ص 248-270) در گزارشی با عنوان «اندیشه‌ورزی پیرامون عدالت: پیوند عدالتخواهی و عدالت‌پژوهی»، خلاصه‌ای مباحث ارائه شده در سلسله برنامه‌های انجمن عملی علوم اجتماعی اسلامی دانشگاه تهران را منتشرکرده است.
متن زیر بخشی از این گزارش است که چکیده‌ای از مباحث مطرح شده در چهار جلسه کارگاه «جامعه‌شناسی عدالتخواهی؛ درآمدی بر نظریه عدالت انقلاب اسلامی» به دست می‌دهد.
در مورد عقب‌ماندگی در عدالت و این‌که این عقب‌ماندگی قابل حل و رفع است یا نه، یک مسئله وجود دارد و آن نوع مواجهه‌ی ما با این مقوله است. یکی از زمینه‌هایی که تا حدودی این عقب‌ماندگی را تمهید کرده و اگر فکری برای آن نشود حتما تمدید و تشدید خواهد کرد، نوع مواجهه‌ای است که ما به لحاظ فکری با این مقوله خواهیم داشت. عقب‌ماندگی در عدالت، محصول عقب‌ماندگی در چگونگی تفکر ما درباره عدالت است. ما در عین آن‌که باید برای عقب‌ماندگی در زمینه عدالت کاری کنیم، برای این عقب‌ماندگی فکری درباره عدالت هم باید فکری کنیم.
گفتاری در باب زمینه‌های نظریِ عقب‌ماندگی در عدالت
گفتار ارائه شده در محفل مسئله، مدرسه انقلاب اسلامی(لینک کانال) در میزگردی با موضوع: نسبت عدالت، آزادی، امنیت
خلاصه:
- اگر جایی گفتند اعتراض برای عدالت با امنیت در تعارض است و باید عدالتخواهی را کنار گذاشت چون خواست عدالت قبیح است؛ پاسخ می دهیم که در تفکر شیعی این اتفاق نخواهد افتاد. حالا اگر کسی پیدا شد، جریانی پیدا شد و برای ما قصه‌ای تعریف کرد که در آن ارزش‌های دیگری همچون مصلحت، ولایت، حکومت، صداقت، مشروعیت، دیانت و معرفت مقدم بر عدالت بود؛ به صراحت به او میگوییم هویت فکری ما چنین چیزی را بر نمی‌تابد و این از تأثیرات آشکار اشعری‌گری‌ای است که فضای فکری شیعه را هم تحت تأثیر قرار داده است.
- رسماً می نویسند باید بین «فسادِ رخ داده در جبهه اهل حق» و «فساد رخ داده در جبهه اهل باطل» تمایز قائل شویم! تفاوت را هم این طور توضیح می‌دهند که وقتی می‌خواهید با فساد رخ داده در جبهه اهل حق مقابله کنید، باید مصالح گوناگونی را در نظر بگیرید! چه چیزی را باید در نظر بگیریم؟ با همین استدلالها و با همین گفتن «انشاءالله گربه است»گفتن‌ها آمدیم که رسیدیم به اینجا که چشم وا می کنیم و میبینیم به تعبیر رهبر انقلاب در نشست راهبردی عدالت، وضعیت عدالت اجتماعی «مطلقاً» راضی کننده نیست. این وضع تا کجا می خواهد پیش برود؟
- ما امروز هم زمان با عدالتخواهی در میدان عمل، احتیاج داریم به یک عدالتاندیشی و اندیشه‌ورزی درباب عدالت. البته اندیشه ورزی درباب عدالت به این معنا نیست که چشم از میدان عینیت و واقعیت ببریم و برویم سراغ بحث های انتزاعی درباره عدالت.
- وقتی از اخباری‌گری و اشعری‌گری حرف می‌زنیم از یک مسئله ی روی داده در دور دست ها حرف نمی زنیم، امروز این خطر پشت درب های اندیشه های ما یک عده ایستاده اند و هر روز یک چیز خوب را در برابر عدالت علم می کنند و بر عدالت مقدم می دانند.
دریافت
توضیحات: میزگرد نسبت عدالت، آزادی و امنیت نسخه پرینت
دریافت
توضیحات: میزگرد نسبت عدالت، آزادی و امنیت نسخه مطالعه
متن بحث ارائه شده در این میزگرد در ادامه مطلب
متن کامل یادداشت: کار آمدی برای پیشرفت؛ کارآمدی برای عدالت
پی‌نوشت:
* درباره مفهوم طبقه مرفه جدید، بعد از این یادداشت چیزهایی گفته و نوشتم. جزوه «طبقه مرفه جدید و آینده انقلاب اسلامی» چکیده بحث است (اینجا)؛ مطالب دیگر را هم (اینجا) می‌توان دنبال کرد.
* ائتلاف برای پیشرفت اگر چه به یک ائتلاف انتخاباتی خاص در آن ایام اشاره دارد (اینجا) اما به نوعی روح غالب حاکم بر جریان‌های گوناگون به ویژه اصولگرایی و نواصولگرایی است.
* این یادداشت بعدها مسیری را پیمود و واکنش‌هایی را در پی‌داشت. در مطلبی با عنوان مفهوم طبقه مرفه جدید و مخالفانش (اینجا) گزارشی از این واکنش‌ها آمده است.
متن کامل این یادداشت کارآمدی برای پیشرفت، کارآمدی برای عدالت و بازتاب‌هایش در ادامه مطلب آمده است.