در گفتار کوتاهی در مراسم یادبود پنجمین سالگرد مرحوم روحالله نامداری در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه، کمی درباره راه‌حل او برای چالش آزادی و ارزش‌پذیری در تربیت صحبت کردم. این که چگونه می‌توان فرایند جامعه‌پذیری و انتقال ارزش‌ها به مرتبی را پی‌گرفت، بی آن‌که آنها را به شکلی یکسان قالب زد؟ فایل صوتی در کنار ارائه‌های مفید و دقیق دوستان دیگر در کانال تلگرامی طبقه سه و از طریق لینک زیر قابل دسترسی است:
بدون تضاد و ستیز فیضی صادر نمی‌شود
حجت الاسلام مجتبی نامخواه، پژوهشگر دانش اجتماعی سخنران بعدی این مراسم بود. وی گفت: مرحوم نامداری در زمان کوتاهی که زیست به مسئله های مهمی پرداخت و با وجود موقعیت اقلیتی و حاشیه ای که داشت مسئله های مهم خودش را پیگیری می کرد. او سلسله مباحث مهمی را بازنمایی می‌کرد و پی می‌گرفت و شاید برای این است که با وجود گذشت چهار سال از رفتنش، دوستان او هنوز در ستیز با نبودنش هستند. او سیر فکری مشخص و یک پروژه فکری خاص داشت. مواجهه بی واسطه با اندیشه امام خمینی (ره) ار جمله ایده های محتوایی روح الله نامداری بود. وی در این حوزه کار می کرد که چگونه می توان محتوای اندیشه امام (ره) را به حوزه عموم آورد و مورد توجه قرار داد. البته پاسخ کاملی به این ایده نداشت اما روی آن پافشاری می کرد و سعی کرد این ایده را در سیر زندگی ش عملی کند.
وی افزود: «ستیز» که در عنوان کتاب اخیر روح الله آمده در گفتگوهایش هم بود. اگر تضاد، ستیز، جدل و دبالکتیک نبود هیچ فیضی از جانب خدا صادر نمی شد به عبارت دیگر اگر فیضی وجود داشته باشد با تضاد امکانپذیر است. تغییر انسان ها و جوامع انسانی حاصل فیض خداست. جامعه به واسطه تغییر درونی تغییر می کند و این تغییر درونی به واسطه یک تضاد است. بنابراین تضاد در تغییر تکاملی یک جامعه بسیار مهم است. این موضوع هم در عرفان اسلامی و هم در فلسفه هم وجود دارد. مرحوم مطهری هم به این موضوع توجه داشتند. ستیز و جدل در جامعه امکان بازآفرینی را فراهم می کند.
اندکی پیرامون کتاب «خمینی؛ پدیده انسانی پیچیده» و بیشتر درباره‌ی مؤلف آن
اردیبهشت سال گذشته، درست یک ماه مانده به سالروز رحلت امام خمینی، خبری پیچید: جوانی که عمر کوتاهش را وقف اندیشه‌ورزی درباره امام خمینی کرده بود کوچ کرد و رفت. شاید برجسته‌ترین نکته درباره مرحوم نامداری این بود که به قدر وسع صاحب یک پروژه فکری بود؛ با وجود اینکه برای داشتن چنین برنامه‌ای سن کمی داشت و علی‌رغم اینکه هنوز دوران تحصیل در دوره دکتری را به پایان نرسانده بود. روحالله نامداری با سخت‌کوشی و مطالعه بسیار، برای خود پروژه و برنامه‌ای فکری دست‌وپا کرده و سخت بدان پایبند بود. بر حسب استلزامات این پروژه، به‌طرز عمیقی فکر می‌کرد، می‌نوشت، می‌گفت و کتاب منتشر می‌کرد.
درباره روحالله نامداری، پروژه و کتاب‌هایش
نوشتن درباره روحالله نامداری دشوار است و این دشواری چیزی است غیر از غم نوشتن پس از او و چیزی است علاوه بر آن. سهم بیشتر این دشواری از این جهت است که ما اغلب عادت کرده‌ایم در تجلیل اسطوره‌های واقعی یا ساختگی مطلبی بنویسیم و کمتر شده به تحلیل یک مدل عینی و در دسترس بپردازیم. روحالله نامداری نمونه‌ای از اندیشه‌ورزی نسلی نو در حزب‌الله بود که معطوف به خمینی می‌اندیشید؛ معطوف به خمینی می‌نوشت؛ معطوف به خمینی حرکت می‌کرد و معطوف به خمینی می‌زیست. انسان‌های معطوف به خمینی، از آنجا که خلاف‌آمد عادات پیرامونی‌شان زندگی می‌کنند، همواره توجه برانگیز هستند. آنها می‌خواهند تغییرات مهمی در خود و جهان خود ایجاد کنند. بنابراین در مواجهه با یک انسانِ خمینی می‌بینیم که در تمام سطوح زندگی به ویژه در کنش‌گری و اندیشه‌ورزی اجتماعی، صاحب یک «پروژه» است. کوشش و بینشی منسجم و البته ناسازگار با وضع موجود دارد و در هر شرایطی در پی پیگیری آن است. شاید توضیحش کمی دشوار باشد که در اینجا «پروژه داشتن»، «خلاف آمد عادت بودن»، «معطوف به تغییر بودن» و «انسان خمینی بودن»؛ فارغ از هرگونه ارج‌گذاری یا ارزیابی ارزشی به کار می‌رود. شاید مروری بر پروژه‌ی روحالله نامداری مؤیدی باشد بر این مطلب.
* یادداشت منتشر شده در شماره پنجم (تیرماه 96) ماهنامه رسائل
در شماره اخیر مجله رسائل (شماره پنجم، تیرماه 1396) پرونده‌ای با عنوان انسان خمینی، یادمان مرحوم روحالله نامداری منتشر شده است. محور این پرونده به انسان‌های خمینی به طور عام، و مرحوم روحالله نامداری به طور خاص است.
متن زیر یادداشتی است که برای دیباچه این پرونده نوشته‌ام:
دیباچه پرونده «انسانِ خمینی»
مدتها بود در رسائل به فکر این بودیم که به «انسان‌های خمینی» بپردازیم. انسان‌هایی که امام خمینی هویتی جدی و جدید برایشان رقم زده و آنها را به یک کنش‌گر متمایز در میدان‌های مختلف اجتماعی تبدیل کرده است. نمونه‌ی تام این چنین انسان‌هایی، البته شهیدانی که همه چیزشان را در مسیر این هویت جدید به میدان آورده بودند. وقتی مجموعه یادداشت‌های هفت جلد حسن باقری را مرور می‌کنیم و به جهان اجتماعی به کلی متفاوت پس آن می‌اندیشیم؛ وقتی بیش از هزار صفحه سخنرانی‌های شهید همت را مرور می‌کنیم و از ایده‌های متفاوتش شگفت‌زده می‌شویم؛ وقتی شهید علم‌الهدی و سخنرانی‌ها و نوشته‌هایش را مرور می‌کنیم؛ یا به میان روحانیون شهید و نوشته‌ها و گفتارهای‌شان نظری می‌اندازیم با انسان‌هایی مواجه می‌شویم که در نسبتی متفاوت با امام خمینی قرار دارند. با انسان‌هایی که خمینی همه چیزشان است و ما حالاحالاها با تحلیل این انسان‌ها کار داریم.
برای شروع اما یک مشکل داشتیم؛ وقتی همه نمونه‌های ما در بررسی انسانِ خمینی منحصر به شهدایی این چنین باشد، ناخودآگاه انسان خمینی فراتر از یک مدل قابل لمس، به یک اسوه‌ی اسطوره مانند تبدل می‌شود. در حالی که ما می‌خواستیم بگوییم اگر چه شهیدان نمونه‌های بارز و تام انسان خمینی هستند اما اینجا، اکنون نیز انسانِ خمینی «امکان» دارد... و درست در همین هنگام یک خبر ما را به خود آورد: کوچ روحالله نامداری برای ما حامل یک پیام بود: در اکنون و امروزِ عالم ما نیز هستند انسان‌هایی که به خمینی باشند.
ما در پرونده‌ی پیشرو نخواسته‌ایم صرفاً یک یادنامه برای برادر خوب‌مان روحالله نامداری منتشر کنیم. هدف ما بیشتر توجه به هویت اجتماعی، دغدغه‌ها و پروژه فکری نسلی است که روحالله نامداری به خوبی با آن مرتبط بود و آن را نمایندگی می‌کرد. شاید همین رابطه‌ی نزدیک این نسل با نماینده‌اش باعث شده بود تألیف ماندگارش، جدال دو اسلام، این همه دست به دست شود... ما در این پرونده کوشیده‌ایم غروب روحالله را به مثابه طلوع نسلی جدید از انسان‌های روحالله، به تحلیل بنشینیم.