بحران نمایندگی: درآمدی بر ابعاد سیاسی جنگ فقر وغنا
مسئله «بحران نمایندگیِ» طبقات فرودست یکی از جدیترین مسئلههای زمانه و جامعه ماست. مسئله تنها این نیست که اقشار مستضعف درآمد کافی، امکانات رفاهی، مسکن و حتی در برخی مناطق آب شرب سالم ندارند. مسئله اینجاست که این اقشار، به مرور زمان، هر روز کمتر از گذشته امکانها و کرسیهایی دارند که خواستهای آنها را در سطوح تصمیمگیری، تصمیمسازی، خط مشیگذاری و حاکمیت نمایندگی کند.
محافظهکارانِ ثباتگرا میکوشند با تقلیل مسئله به ابعاد معیشتی (اقتصادی) از طرح راهحلهای دگرگونساز جلوگیری کرده و سطح پاسخها را در حد بسته غذایی و ساخت سرویس بهداشتی در مناطق محروم نگه دارند. در حالی که «جنگ فقر و غنا»یی که امام خمینی به ما آموخت که آینده انقلاب به آن بستگی دارد، یک جنگ تمام عیار اجتماعی است که به وضوح تمامی عرصههای سیاسی، اقتصادی و حتی فرهنگی را شامل میشود.
مرور تجربه جهادسازندگی در دهه نخست انقلاب به ما نشان میدهد که انسان انقلابی در دهه نخست این درک را از کار جهادی داشت. جهادیهای صدر انقلاب کار جهادی را به سطوح خُرد معیشتی فرونمیکاستند و فیالمثل حل بحران نمایندگی از اولویتهای کارکردیشان بود و برای این کار نهادی موسوم به شوراهای روستایی را از نظر فرهنگی و اجتماعی تمهید و سپس اجرا میکردند.
با گذشت زمان و در اثر تفوق تدریجی نگرشهای ثباتگرا و محافظهکار، مفهوم «کار جهادی» سیاستزدایی شده و از معانی دگرگونساز خود تهی شد. اگر نهاد جهادسازندگی را نسل نخست تکنوکراتهای جمهوری اسلامی منحل کردند، کنش جهادی را نسل دومشان از معنا تهی کردند و این دومی مهمتر بود چرا که در صورت بازتولید کنشگری جهادی، نهادهای متناسب با آن هم تولید و بازتولید میشد.
اگر در آینده این توفیق را بیابیم که از معناهایی که تکنوکراتهای حزباللهی و البته ثباتگرا، محافظهکار و امنیتگرا از کنش جهادی باب کردهاند عبور کنیم و معنایی که انسان انقلابی از کنش جهادی داشت را بازسازی کنیم؛ اگر به مثابه انسان انقلابی زمانه خودمان این بخت را داشته باشیم که در آینده از تعریفِ حداقلیشدهی کنش جهادی، که امر جهادی را به مثابه امری خیریهای و محدود به خدمت خُرد به محرومین میبیند، دست برداریم؛ اگر بتوانیم کار جهادی را در میدان جنگ امروز، جنگ فقر و غنا بازتعریف کنیم، آنگاه ایجاد سازوکارهای اجتماعی برای نمایندگی اقشار فرودست، یکی از مهمترین کارهای جهادی زمانه ما خواهد بود.