طبقه سه

«به چه اندیشیدن» در محاق «چگونه اندیشیدن»

امروزه و در برنامه‌های‌ آموزشی رایج در محافل حزب‌اللهی، بحث­های پر حجمِ بسیاری در باب مباحث معرفت‎شناسی به چشم می‌خورد. برنامه‌های آموزشی و مطالعاتی فراوانی درباره شبهات احتمالی و فلسفه­‌ی همه­‎ چیز. برنامه‌هایی که طی مخاطبان آن مرتباً به مبانی نظری امور مختلف می­‌اندیشند. این دوره­‌ها و برنامه‌های آموزشی متعدد و متراکم، اغلب در پی آن هستند که ما را در برابر شبهاتِ موجود و آینده آماده کرده و جهانِ بینشی و جهان­‌بینی ما را مستدل سازند. نمی­‌توان انکار کرد داشتن آمادگی معقولی در این زمینه­‌ها، اگر در جای خود قرار گیرد، بی فایده نخواهد بود. مسئله اما آن‌جاست که هم‌چون وضع کنونی از حد خود خارج ­شده و انتزاعی­‌اندیشی را ایجاد، تشدید و مستدل می‌سازد. مسئله­‎ی مهم و نیاز کنونی ما بیشتر ازآن‎که چگونگی و «روش» فکر کردن باشد، «موضوع» آن است. «چگونه فکر کردن» مهم است اما نه آن­‎قدرها که «به چه فکر کردن» فراموش­‎مان شود.

در بسیاری از برنامه­‎هایِ آموزشی حزب­‎الله به نام انقلاب اسلامی، همان انتزاع­‎گرایی و ذهنی­‎اندیشی‎ای که اصل تفکر انقلاب در تقابل با آن سامان یافت، دوباره بازسازی شده است. این بازسازی در قالب­‎های نوینی تحت عنوان نگاه‌های فلسفی، غرب­‎شناسانه و تمدنی و دیگر عناوین جذاب انجام می‎شود. عناوین و مفاهیمی که با همه تفاوت‌شان کم و بیش در یک امر مشترک هستند: دانسته‌هایی فاقد تأثیر و مابه ازاء اجتماعی در مهم‌ترین مسئله‌های انقلاب اسلامی از قبیل تبعیض، توزیع نابرابر، تکاثر، فساد، فقر و البته عدالت اجتماعی. این دوره‌ها و برنامه‌ها با سرمایه­‎ی اجتماعی‌ای که انقلاب اسلامی فراهم آورده و با ادعای داشتن اهداف انقلابی، فرزندان انقلاب را پای دقایقِ نظری، کلامی و غرب‌شناسانه می‌نشانند تا مبانی‌شان محکم شود و نکند که یک روز منحرف نشوند. حالا آن‌که در همان زمان تیشه به ریشه‌ی کنشگری اجتماعی آن‌ها می‎زنند. در سیاست‌گذاری این دوره‌ها، این‌که این معرفت‌ها به چه میزان طرح روشنی برای کنشگری اجتماعی انقلابی به دست بدهد، مهم و مسئله نیست. مهم این است که فلان مُدرس فلسفه، بهمان فردیدیست، فلان متخصص تمدن اسلامی، گوشی برای شنیدنِ حرف­‎ها و مجادلاتِ اغلب کم فایده‌شان بیابند. مهم این است که کالای ذهنی-انتزاعی‌شان، ‌که در حالت طبیعی در هیچ میدانِ اجتماعی اثر عینی و در هیچ دکان معرفتی خریدار ندارد، به نام انقلاب و با یارانه­‎ی انقلاب به خورد فرزندان انقلاب داده شود. تکرار و تراکم و تکثر این برنامه‌های آموزشی، اندک اندک فعالان حزب‌الله را جریانی ساخته که در سودای چگونه اندیشیدن به سر می‌برند و در غفلت از به چه اندیشیدن ایام می‌گذارنند.

نیاز است در آینده بیشتر در این باره بیاندیشیم: «به چه باید اندیشید؟».

*****

فهرست زیر، 114 کلمه کلیدی است که موضوع مطالب این وبلاگ را، در طول حدود هفت سال و نیم عمر آن، تشکیل می‌دهد. مدعی نیستم در این مجال به همه مسئله‌های انقلاب فکر کرده‎ام یا همواره به مسئله‌های اصلی انقلاب اسلامی اندیشیده‌ام اما همواره کوشیده‌ام در ارزیابی‌های شتاب‎زده‎ی این صفحه، تا حد توان به مسئله‌های انقلاب اسلامی اکنون بپردازم و این نوشته را به مثابه محاسبه‌‌ی این عملم، به حساب می‌آورم.

*****

*پی‌نوشت:

1. امام خمینی
2. انسان انقلاب اسلامی
3. اندیشه اجتماعی رهبر انقلاب
4. جامعه‌شناسی جشنواره عمار
5. محافظه‌کاری
6. حزب الله
7. عدالت‌خواهی
8. انقلابیگری
9. طبقه مرفه جدید
10. جنبش‌های اجتماعی هم‌بود
11. با انقلاب اسلامی
12. سیاست‌گذاری
13. اسلام ناب- اسلام آمریکایی
14. جامعه‌شناسی تغییرات اجتماعی
15. انسان انقلابی
16. استکبارستیزی
17. نهادهای انقلاب اسلامی
18. جهان طلبگی
19. حوزه علمیه
20. اسلام سرمایه‌داری
21. هیئت انقلاب اسلامی
22. فقه اجتماعی
23. صحیفه‌خوانی
24. جامعه‌شناسی عدالت‌خواهی
25. تکامل عدالت‌خواهی
26. سیره اجتماعی اهل‌بیت(علیه‌السلام)
27. چه باید کرد؟
28. تبعیض
29. جنگ فقر و غنا
30. علوم اجتماعی
31. مطالعات دفاع مقدس
32. شهید علم‌الهدی
33. رهبر انقلاب
34. پیشرفت
35. جنبش جوانان مؤمن انقلاب
36. انقلاب درونی
37. شهید جمال‌پور
38. تحجر
39. اندیشه معاصر مسلمین
40. مسئله‌های اجتماعی
41. روشنفکری
42. استکبار
43. کاپیتالیزاسیون
44. منورالفکری
45. اسلام انقلابی
46. مردم‌سالاری دینی
47. کنش انتخاباتی
48. شهید مجدزاده
49. انسان خامنه‌ای
50. جنبش طلاب جوان
51. موسیقی
52. موسیقی انقلاب اسلامی
53. سیاست‌زدگی عدالت‌خواهی
54. مقاومت
55. حزب توده کاپیتالیسم
56. دانش اجتماعی مسلمین
57. انقلاب دوم
58. طلبه انقلاب اسلامی
59. اعتراض
60. اسلام مناسک میان‌تهی
61. شهید حججی
62. سیاست‌ورزی
63. عدالت‌خواهی اجمالی- عدالت‌خواهی تفصیلی
64. طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن
65. جمهوری اسلامی
66. جامعه‌شناسی موسیقی
67. جامعه‌شناسی محیط زیست
68. فلسفه موسیقی
69. جنبش‌های اشتباهی
70. فتنه
71. نفت
72. الهیات ضد استکباری
73. الهیات سازش
74. فون هایک
75. برنامه آموزشی تشکل‌های انقلابی
76. مدرسه انقلاب اسلامی
77. نظریه انقلاب
78. آموزش و پرورش
79. خصوصی‌سازی
80. نوروز
81. فریاد فقر
82. روش‌شناسی
83. فقه
84. قراردادهای نفتی
85. استقلال
86. انتظار
87. جامعه‌شناسی مقاومت
88. علم اجتماعی مسلمین
89. حکمت عملی
90. ولایت فقیه
91. انسان‌شناسی انقلاب اسلامی
92. تفکر
93. جامعه‌شناسی مدیریت
94. اشرافیت
95. هویت
96. عدالت زیست محیطی
97. موسیقی آیینی
98. آینده انقلاب اسلامی
99. اقتصاد مقاومتی
100. الهیات
101. ترمیدور انقلاب اسلامی
102. سکولاریزاسیون
103. اخلاق انقلابیگری
104. انسان 250 ساله
105. جنبش دانش آموزی انقلاب اسلامی
106. اسلام حجتیه‌ای
107. حقوق بشر اسلامی
108. مذاکرات هسته‌ای
109. مارتین هایدگر
110. رضا داوری اردکانی
111. جناح مؤمن انقلاب
112. مستضعفین
113. امام موسی صدر
114. روشنفکری حوزوی