طبقه سه

خیلی دوست داشتم یا حضوری یا تلفنی مطرح کنم که پاسخهای شما را هم بشنوم. اما به اجمال:
مهمترین بحث من سر این بود که در این مقاله طوری فرموده اید که انگار تفاوت اندیشه انقلابی با دیگر اندیشه های معاصر نه تفاوت در محتوا بلکه در جهتگیری عملی آنهاست آنچنان که امام به تحول اجتماعی مبتنی بر تحول انسانی می اندیشید و بر این اساس عمل کرد و دیگران صرفا به دعوت و نه قیام اندیشیده اند.
طبیعتا میتوان پرسید که تفاوت اندیشه انقلاب و امام خمینی با دیگر اندیشه ها چیست؟. چه اندیشه ای باعث میشود که امام و اندیشمندان انقلابی از دوگانه سنت-تجدد فراتر بروند و مسئله را به گونه ای دیگر تعریف کنند؟ طرح و الگوی امام پیش از اراده و عمل چیست؟ ممکن است شما بگویید در یک سیر رفتی برگشتی بین نظر و عمل این فرآیند تکمیل میشود. من هم با شما موافقم. اما بالاخره آن نظر اجمالی ابتدایی چیست که امام را به بیانیه قیام لله میکشاند؟ اگر فعلا همان اندیشه اجمالی را اندیشه انقلابی بدانیم و بقیه تفصیلات را تحفه عمل به تکلیف بدانیم، میتوانیم موضع سوال را به همانجا ببریم که آن چه اندیشه ای است؟
در انتهای مقاله بحث را به اسلام ناب میکشانید. به نظرم اصل بحث در ساحت اندیشه همینجاست و به جای رفتن روی تفاوت عملکردی جریان امام و انقلاب باید به تفاوت امام در ساحت اندیشه میپرداختید. منظور امام از اسلام ناب چیست؟ اسلام خالص منظور است؟ اسلام زدوده از چی؟ ناب را کجا بیابیم؟ بازگشت تاریخی کنیم یا بازگشت معرفتی یا چیزی فراتر از این دو؟ تعریف و تفسیر امام از اسلام ناب است که ما را به طرح مسئله جدید میرساند و از دوگانه مدرنِ سنت-تجدد فراتر میبرد و دوگانه تحجر و التقاط را میسازد.
یک حاشیه هم بگویم که بر اساس طرح شما طبیعتا نوسلفی هایی که به دنبال تحول اجتماعی هستند به اندیشه انقلابی بسیار نزدیک میشوند و تنها فارغشان عدم توجه به انقلاب انسانی در آحاد جامعه است. وگرنه در اصل بحث باید آنها را انقلابی دانست

نکته دوم هم اینکه به نظرم طرح شما برای اندیشه امام ضمن ابداعاتی که در بحث انقلاب انسانی داشت و جامع بود ولی مانع نبود چرا که امام در حرکت خود بارها نشان داد با انها که با کار فرهنگی به دنبال انقلاب فرهنگی در فردهای جامعه هستند زاویه دارد. نمونه متعالی آن درگیری امام با دارالتبلیغ شریعتمداری و عدم همراهی با دیگر مبلغان اسلامی است. آنچه مقاله بیان میکند اصالت را به نوعی اسلام فرهنگی و تقدم ساخته شدن افراد جامعه میدهد. در حالی که امام اینگونه نمی اندیشید. امام علاوه بر فرهنگ و ساخته شدن افراد جامعه (حرکت فرهنگی) به حرکتی اجتماعی سیاسی می اندیشید. به نظرم این تفاوت نگاه از نگاه فلسفی ایشان سرچشمه میگیرد که در بیان شهید مطهری در بحث اصالت فرد و اجتماع منعکس است. امام همزمان که به ساخته شدن افراد می اندیشید به تحول ساختارها و پی ریزی نهادهای اجتماعی جدید می اندیشید که چیزی متفاوت از جمع جبری افراد داخل آن نهاد است.