طبقه سه

موسیقی مردمی انقلاب اسلامی

درباره نخستین جشنواره مردمی موسیقی انقلاب اسلامی «بانگ بیداری»

چندی پیش این بخت را یافتم که در برگزاری نخستین جشنواره موسیقی انقلاب اسلامی در استان خوزستان مشارکت داشته باشم. حرکتی هدف‌مند که با همکاری بی‌چشم‌داشت و مخلصانه جمع ارزشمندیِ از فعالان فرهنگی اجتماعی استان خوزستان، با محوریت «رسانه بیداری» و با حمایت «دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی» برگزار شد.

در ادامه چند لینک و متن مرتبط با این رویداد می‌آید:

نشریه بانگ بیداری در 42 صفحه ضمن به بررسی بنیادهای نظری، وضعیت و مسائل امروز موسیقی انقلاب اسلامی می‌پردازد. همچنین گزارشی از فرایند برگزاری جشنواره و معرفی هیئت داوران را بازتاب می‌دهد. بخش قابل توجه دیگر این نشریه گفتگو با پیشکوتانی است که به بیان تاریخ شفاهی موسیقی و سرود انقلابی در استان خوزستان پرداخته است.

کنفرانس خبری جشنواره بانگ بیداری با حضور حاج صادق آهنگران (دبیر)، محمد گلریز (عضو هیئت داوران) و مسئلان جشنواره

وب سایت جشنواره بانگ بیداری

کانال تلگرام جشنواره بانگ بیداری

خبر فراخوان جشنواره

متنی که در ادامه می‌آید یادداشتی است در اولین شماره نشریه بانگ بیداری منتشر شده و ایده‌ها و اهداف این حرکت را توضیح می‌دهد.

موسیقی انقلاب اسلامی و گسست‌های سه‌گانه

بانگ بیداری چه می‌گوید؟

در مدت چندماه اخیر که فراخوان و فرایندهای مرتبط با جشنواره بانگ بیداری در جریان بوده، از طرف برخی کنشگران اجتماعی، فعالان فرهنگی، مخاطبان و تحلیل‌گران عرصه موسیقی انقلاب این پرسش به درستی مطرح شده که این جشنواره چه می‌خواهد؟ بر اساس چه نیازی متولد شده است و معطوف به چه اهداف و خواستههای فعالیت می‌کند؟ این پرسش، پرسش درستی است که این یادداشت درصدد گشودن میدانی برای گفتگو در این‌باره و به سهم خود ارائه‌ی طرح‌واره‌ای از پاسخ به آن است.
پرسش از فلسفه‌ی یک رویداد و در این‌جا جشنواره بانگ بیداری نمی‌تواند از موجودیت اجتماعی آن جدا باشد. انبوه جشنواره‌های بی‌تأثیر و کلیشه‌ای اغلب رویدادهایی فاقد ‌فلسفه‌ وجودی‌اند. رویدادهای بی‌فلسفه، جامعه‌شناسی خاصی هم ندارند: آن‌ها محصول بخشنامه و بودجه‌های رسمی هستند، متولد می‌شوند، بیلان‌ها را پُر میکنند و تمام میشوند و میمیرند. اولین جشنواره در جهان، در دامن فاشیسم موسولینی متولد شده و اگر جشنوارهها به زدودن این اقتضای خاستگاه‌شان نیاندیشد، کم و بیش به نگرشی «بالا به پایین» دچار خواهد بود. یک جشنواره اما زمانی‌ فلسفه و معنا دارد که «مردمی» باشد. جنبش‌واره باشد و حد توان برای بسط جمهوری مخاطب تلاش کند.
***
از منظر اجتماعی، بانگ‌ بیداری بر بستری شکل یافته از سه گسست تأثیرگذار در عرصه‌ی موسیقی انقلاب اسلامی متولد شده و فلسفه‌ی وجودی خود را ایجاد فرصتِ پیوست و امکان وصل، در این سه زمینه می‌داند:
پیوست گسست اجتماعی با بازیابی مخاطبان و کنشگران انقلاب اسلامی
انقلاب اسلامی با تمام شئون خود در نسبتی وثیق با امام و امت متولد شد. موسیقی انقلاب اسلامی نیز به مثابه یکی از شئون انقلاب، چه در وجه تاریخی خود و چه در تداوم اجتماعی‌اش این چنین است. اگر امت نبود، اگر نبودند متن مردمی که کنش‌هاشان به وجودآورنده‌ی انقلاب اسلامی بوده و هست، نه انقلابی بود و نه موسیقی انقلاب. کافی است به متن آثار موسیقایی مراجعه کنیم که در جریان انقلاب تولید شده است: مردم‌گرایی در این آثار موج می‌زند. در تولید این آثار از مضمون اشعار تا شیوه‌ی اجرا و حتی ملودی، مردم حضوری محوری دارند. در توزیع، این مردم هستند که این آثار را نه فقط در جامعه‌ی وقت توزیع می‌کنند بلکه در آن‌ها را آینده‌ای تاریخی نیز میگسترانند؛ آیندهای که همچنان ادامه دارد و پس از چهل‌سال همچنان این آثار بازسازی و شنیده می‌شوند. مسئله‌ی قابل توجه در مصرف موسیقی انقلاب اما نه گستره‌ی زمانی و گستردگی اجتماعی، که وجه و سطح مصرف موسیقی انقلاب اسلامی است. مسئله این‌جاست که مصرف موسیقی انقلاب را نمی‌توان به اوقات فراغت و یا تفنن منحصر نمود. اگر چه وجوهی از خیال‌انگیزی در موسیقی انقلاب نهفته‌است اما عنصر در مقوم نیت‌مندی مخاطب موسیقیِ انقلاب است. این قصد فراتر از تفنن عبارت است از بازتولید کنش انقلابی و انقلابیگری است. موسیقی انقلاب نه در حاشیه‌ی امر روزمره، که در متن امر اجتماعی و انقلابی و در میانهی تاریخ‌سازی مصرف می‌شود. این سطح از اهمیت و معنا و ارج و احترامی که موسیقی انقلاب به موسیقی می‌دهد اگر چه قابل تجلیل است اما بیش از تجلیل نیازمند تحلیل است. تحلیل تطور تاریخی موسیقی انقلاب در این چهاردهه نشان دهنده‌ی این واقعیت است که موسیقی انقلاب دیگر حائز چنین جایگاه و مقامی نیست و با از دست دادن این جایگاه، هم کنش انقلابی ضربه دیده و هم موسیقی انقلاب.
گسست نسلی: تاریخ موسیقی انقلاب اسلامی
وقتی از موسیقی انقلاب حرف میزنیم از واقعیتی سخن میگوییم که در سالهای منتهی به پیروزی انقلاب و پس از آن، بخشی از تجربهزیستهی جمعی ماست. از گروههای سرود مدارس و مساجد تا مداحیهای همراستا با انقلاب (همچون پدیدهی آهنگران) تا کارهای موسیقایی انقلابی (همچون کارهای آقایان آرزم و گلریز) همه نشانههای از یک کوشش موفق است. کنشگران و پژوهشگران امروز موسیقی انقلاب چه نسبتی با این عقبه تاریخی دارند؟
گسست درونی: عناصر سهگانه موسیقی انقلاب
مروری بر آثار موسیقی انقلاب نشان میدهد این آثار اغلب شامل سه ضلع موفق در زمینههای «شعر و ترانه»، «ملودی و خوانندگی» و «اندیشه انقلابی» هستند. امروز این سه عنصر درونی موسیقی انقلاب در چه نسبت و ارتباطی هستند؟ چه بسیار مفاهیم و مسائل متعالی انقلابی که به مضمون شعر تبدیل نمیشوند و چه بسیار اشعار و ترانههای خوبی که مبنای ساخت آثار موسیقایی قرار نمیگیرند و از آن سو چه بسیار آثار موسیقایی که از ضعف شعر و اندیشه رنج میبرند.
***
بانگ بیداری میکوشد با نزدیک ساختن موسیقی انقلاب به «اصل خویش»، «روزگار وصل» موسیقی انقلاب را بازجوید و پاسخ و پیوستی باشد برای این سه گسست. ما کوشیدیم در تمامی مراحل کار، از فراخوان تا داوری و اجرا به وصل این سه جدایی بیاندیشیم و همواره امیدوار بودیم در این راستا گام کوچکی برداریم. امروز اما که انبوهی از آثار قابل توجه و استعدادهای آینده را شناختهایم؛ امروز که حسن توجه پیشکسوتان استانی و کشوری موسیقی انقلاب را دیدهایم، امروز که اشتیاق جوانان فعال در این عرصه را به عیان نظاره کردهایم و امروز که نیازِ «فعالان انقلاب اسلامی» به «موسیقی انقلاب اسلامی» برای «بازتولید انقلاب اسلامی» و «انقلابیگری» را مشاهده کردهایم با کمال افتخار و تواضع بانگ بر میآوریم که بانگ بیداری به واسطهی مردمی بودن و انقلابیبودن تجربهی بدیعی خواهد بود در «سیاستگذاری موسیقی» و در پیوند موسیقی/انقلاب، شعر/موسیقی، اندیشه/موسیقی، موسیقی نواحی/موسیقی انقلاب و همچنین در پیوند نسلهای انقلاب اسلامی و نسلهای موسیقی انقلاب اسلامی.
***
«بانگ بیداری»، نخستین جشنواره مردمی موسیقی انقلاب در استان خوزستان حاصل کوشش جمعی از کنشگران معطوف به انقلاب اسلامی در مرکز فرهنگی رسانه بیداری در استان خوزستان است. ما مدتهاست به تمرکز بر «تولید فرهنگی» و «فرهنگ مولد» میاندیشیم و میکوشیم فراتر از دورهمیهای فرهنگی یا محصولات دورهمی، بتوانیم گامی موثر در «ترویج محصولات فرهنگی با کیفیت» و «ارتقاء محصولات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی» برداریم. پس از کتاب و فیلم، اکنون موسیقی میدان جدیدی است که با کمک جمعی از شاعران، آهنگسازان، تحلیلگران انقلاب اسلامی و نیز دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی و باشگاه ترانه و موسیقی راه، فرا رویمان گشوده شده و به خواست خدا پیموده خواهد شد.