طبقه سه

برای پاسخ به این پرسش، نیاز است ما جشنواره عمار را فراتر از یک اتفاق هنری و سینمایی، به عنوان یک پدیده اجتماعی ببینیم، به عنوان یک جشنواره اجتماعی ببینیم، وظیفه‎ی اصلی این جشنواره به تصویر کشاندنِ یک سری معانی اجتماعی است که در فضای متداول رسانه ای باز نمایی نمی شوند. رویدادها و واقعیت های بسیاری وجود دارد که در بطنِ جامعه و طی یک دوره تاریخی رخ می دهد، اما به دلیل توزیع  نابرابر اجتماعی مورد توجه قرار نمی گیرد. مسئولیت و رسالتی که جشنواره عمار بر عهده گرفته، نمایندگی این رویدادها را در فضای رسانه ای است.

به عنوان نمونه در مستندهای دوره گذشته، مستندی بود به نام خیر النساء؛ در این مستند که یک خانم تقریبا ۹۰ ساله، محور مستندی پرتره قرار گرفته بود. یک انسان گمنام در دل روستایی در خراسان که یک کار اجتماعی مهم انجام داده است. آن کار این است که در دوران جنگ، که مهمترین مسئله انقلاب جنگ است، ظرفیت اجتماعی را بسیج کرده و آورده پای کار مسئله اصلی انقلاب. یکسری عملیات طراحی کرده و کارهای مؤثری انجام داده اما چون زن بوده، چون در روستا زندگی می کرده، رسانه آن را ندیده است.

جشنواره عمار، روایت و باز نمایی این کنشگری اجتماعی را مسئولیت خود می‎داند. با اینکه در کار مستند شخصیت‎های پرتره معمولا می باییست شخصیت های مشهوری باشند اما جشنواره عمار این باید را به رسمیت بشناسد. این روایتِ دل انگیز را به فیلم و سپس به مستند تبدیل می کند که تاثیرگذاری زیادی بر جامعه و به ویژه جوانان دارد. به گونه‎ ای که در سینمایی در قلب پایتخت، جوانان دهه ۷۰ و دهه ۸۰ جامعه افتخار می‎کنند که با یک خانم سالخورده‎ی روستایی عکس سلفی و یادگاری بگیرند. عمار با این کار قهرمان بودن آن خانم را به جامعه ثابت کرده است؛ قهرمانی که در واقع نسبتی با شهرت ندارد؛ قهرمان نباید نسبتی با شهرت داشته باشد. این مسئله در قهرمان‌های سینمای مدرن یک پارادوکس است: از یک طرف می‎گوییم طرف قهرمان است یعنی «برای دیگران» است نه برای خود؛ از یک طرف شهرت یعنی برای خود بودن و برای خود خواستن منزلت و دیگر بهره‌مندی‎ ها. حل تصنعی این تناقض در آثار هالیوودی و انیمیشن‎های غربی، یک نقاب است که بر روی چهره قهرمان‌هایی هایی مثل زرو می‎گذارند، تا قهرمان شناخته نشود. هنر جشنواره عمار این است که قهرمانیِ منهای شهرت را دنبال می‎کند و این قهرمان‎های واقعی تبدیل می‎کند به شخصیت‎هایی که جوانانی با ۵ دهه فاصله سنی و نسلی، افتخار کنند که  با او عکس یادگاری بگیرند.

این کشف ظرفیت‎ها وقهرمان‎های به واقع مردمی، ابعاد موفقیت جشنواره عمار را تشکیل می‎دهد. اما در پاسخ به این پرسش‎که «جشنواره عمار به چه میزان موفق بوده است؟»، باید گفت به میزانی که ما «خیرالنساء»های شناخته نشده داریم جشنواره عمار جای پیشرفت دارد و باید بتواند همه این مسیر ها را طی کند.

ما رویدادهای دیده نشده، واقعی‎های انکار شده، پدیده‌های تحلیل نشده، مسئله‎های اندیشیده نشده‎ی زیادی داریم که جشنواره عمار، باید بتواند آن‎ها را از دل جامعه و تاریخ بیرون بکشد، از زیر بار نابرابری رسانه‎ای موجود بیرون بکشد و روایت بکند. این‎ها راه‌های طی نشده‌ای است که جشنواره عمار پیش روی خود دارد. به همین دلیل نقاط قوت جشنواره عمار، نقاط ضعف آن نیز هست!

* جشنواره عمار چه حرفی برای گفتن به مردم دارد؟

جشنواره عمار، مجموعه ای از اتفاق هاست که تلاش می‎کند به جامعه و رسانه بگوید که خودتان باشید! همه جامعه باشید و همه جامعه را روایت کنید و همه این اتفاق‌ها و واقعیت‎ها را ببینید. به این معنا عمار یک رویداد مذهبی نیست؛ یک رویدادی است که کاملاً امر اجتماعی را پیش روی خود دارد. ولی به دلیل اینکه سعی می‎کند امر اجتماعی را بازنمایی و تقویت کند، اتفاقا کاملا مذهبی هم هست! این تعریفی است که می توان از جشنواره عمار ارائه داد.

*عمار فقط شامل فیلم میشود یا موارد دیگری را هم در بر می گیرد؟

یک سازمان و یک جشنواره سازمانی و رسمی محدود  به ماموریتی است که بر عهده دارد . عمار اما یک اتفاق جنبش‎وار است و یک فضای جنبشی را شکل می‎دهد. به همین دلیل جشنواره عمار هر کاری را که در مسیر نیل به هدف خود دارد انجام می‎دهد؛ چون ماموریتش سازمانی نیست و رسیدن به آن هدف است. به همین دلیل بخش های مختلفی هست که به عمار اضافه شده و اضافه خواهد شد؛ مانند مستند، کار داستانی، انیمیشن و غیره.

*به چه دلیل جشنواره عمار با جشنواره های دیگر متفاوت است؟

 در ابتدای مسیر جشنواره عمار برای رقابت با جشنواره های دیگر برگزار نشد. این جشنواره مرز منفی با رویداد های دیگر ندارد اما مرز مثبت دارد. هویت متمایز آن در واقع همان تلاش اجتماعی است که انجام می شود. نه تنها جشنواره های دیگر ،رسانه های دیگر را هم که نگاه کنید، روایتی از خیر النساءها را مشاهده نمی‎کنید به خاطر اینکه یک زن روستایی است، انقلابی است یا هر دلیل دیگر. در حالی که ما با یک الگوی متمایز از کنشگری اجتماعی زنان ایرانی در دل مسائل اصلی اجتماعی مواجهیم. رسانه ای که تنها بخش هایی را روایت میکند که دلش می‎خواهد دیگر رسانه نیست.  رسانه‎ای که در بخش‎های بسیار شفاف است و آیینه محدب و کوژ است ولی در بخش‎هایی حتی آیینه مقعر هم نیست، حتماً کاستی‎هایی دارد. رسانه‌های کوژ و کوژپُشتی رسانه‎ای، آن مسئله‎ای است که جشنواره عمار و به طور کل هر کنش عماری باید بتواند در روایت جامعه، آن را چاره کند. 

* در این میان وظیفه فعالین فرهنگی چیست؟

واقعیت این است که در خصوص عمار نمیشود گفت که فعالین فرهنگی چه وظیفه ای دارند. اگر نخبگان و فعالان فرهنگی وظیفه خود را به درستی انجام دهند، شاید به این میزان خلأ وجود نداشته باشد یعنی هرکس، هر جا که هست و هر فعالیت فرهنگی که دارد، کار خودش را به معنای دقیق کلمه «اجتماعی» انجام دهد. همه ما نیاز داریم به بازگشت به امر اجتماعی؛ نیازمندیم به بازگشت به جامعه. این دعوت اصلی جشنواره عمار است و ما باید به آن فکر کنیم؛ از مسیر جشنواره عمار یا از مسیر هر کنش عماری دیگری.

 گفتگو با پایگاه اطلاع رسانی مرکز فرهنگی و هنری رسانه بیداری (استان خوزستان) (اینجا)